بررسیها نشان میدهد که قدمت صندلیهای متحرک و چرخدار، به دوران باستان باز میگردد. یونانیان و چینیها، با ترکیب ابتدایی صندلی و چرخ، نوعی وسیله جدید ابداع نمودند که با کمی اغماض، میتوان آنها را نمونه اولیهای از ویلچرهای امروزی دانست. برای مثال، یونانیان باستان، برای انتقال افرادی که امکان راه رفتن نداشتند، از تختههایی که تعدادی چرخ در کنارههای آن تعبیه شده بود، استفاده میکردند.
شاید اولین صندلی چرخدار به معنای واقعی آن که البته به لطف سرنشین مشهور آن، در یادها مانده است، نمونهای است که در سال ۱۵۹۵ میلادی، برای فیلیپ دوم (Phillip II)، پادشاه اسپانیا ساخته شد. از سازنده این صندلی، هیچ اطلاعی در دست نیست؛ اما آنطور که در کتب تاریخی آمده است، این وسیله دارای پایههایی برای قرار گرفتن و استراحت پاها و همچنین دستهای برای حرکت دادن صندلی از سوی فرد دیگر بود. در ادامه و در سال ۱۶۵۵ میلادی، استفان فارفلر (Stephan Farfler)، توانست یک نمونه کاملتر از صندلیهای چرخدار تولید کند. این مخترع آلمانی که از دو پا فلج بود، پیشه اصلیش ساعتسازی بود. با این وجود، ذهن خلاق و نیازی که در خود میدید، به وی کمک کرد تا وی یک صندلی چوبی متحرک، شامل سه چرخ بسازد و بدین وسیله، میتوانست بدون کمک افراد دیگر، به جلو حرکت کند. این اختراع جالب، شبیهترین نمونه صندلیهای چرخدار به نمونههای مدرن فعلی (البته به جز سه چرخ آن!) به حساب میآید.
این وضعیت ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۷۸۳ میلادی، یک مخترع انگلیسی بهنام جان داوسون (John Dawson)، اقدام به ساخت یک صندلی چرخدار جدید و کاربردیتر از نمونههای قبلی نمود. به کمک این اختراع، عملاً استفاده از ویلچر به شکل رسمی در جامعه آن زمان انگلیس رایج شد. این ویلچر که با نام شهر محل زندگی داوسون به نام «Bath» شهرت یافته بود، دو چرخ بزرگ و یک صندلی نسبتاً کوچک داشت. طراحی ویلچر جدید بهگونهای بود که تمامی نسخههای قبلی را به حاشیه راند. تجاریسازی موفق این دستگاه و فروش چشمگیر آن، موجب شد تا استفاده از سایر انواع صندلیهای چرخدار منسوخ گردد. جالب اینجا است که با گذشت بیش از دو قرن از ساخت این ویلچر، هنوز هم شکل کلی صندلیهای چرخدار به همان شکل است.
البته صندلی چرخدار ابداعی داوسون هم با ایراداتی روبرو بود که از آن جمله، میتوان به عدم راحتی نشیمنگاه آن اشاره نمود که به مرور و در دهههای بعدی، از سوی مخترعین و نوآوران دیگر، حلوفصل گردید. برای مثال، طی سالهای ۱۸۶۷ تا ۱۸۷۵ میلادی، ایده چرخهای لاستیکی توخالی روی رینگهای فلزی (مشابه با آنچه در دوچرخهها استفاده میشد)، نسل جدیدی از ویلچرهای سبک را به بازار عرضه نمود.
یکی دیگر از نقاط عطف توسعه و تکامل صندلیهای چرخدار، بهکارگیری نیرویی غیر از نیروی مکانیکی دستها برای حرکت دادن چرخها بود. این ایده، در سال ۱۹۱۶ میلادی و با تعبیه یک موتور نسبتاً کوچک بر روی ویلچر صورت گرفت که البته به دلیل طراحی ضعیف و محدودیت در استفاده آسان از آن، نتوانست با استقبال بازار مواجه شود. گام بعدی، تلاش برای جمع کردن و کوچکسازی ویلچر در مواقعی بود که نیازی به استفاده از آن نبود. این کار، به لطف هری جنینگز (Harry Jennings) و اختراع ویلچر فولادی تاشو در سال ۱۹۳۲ میلادی محقق شد که تقریباً ویلچرهای آن موقع را به نمونههایی با قابلیت ویلچرهای فعلی مبدل ساخت. جالب است که جنینگز، این اختراع منحصربهفرد را برای یکی از دوستان صمیمی خود به نام هربرت اورست (Herbert Everest) که نمیتوانست راه برود، طراحی کرد. آنها شرکت «Everest & Jennings» را برای تجاریسازی اختراعشان تأسیس کردند و تا سالها، بازار ویلچر را در انحصار خود گرفتند.
نوآوری بزرگ بعدی، صندلیهای چرخدار برقی بود که البته در سال ۱۹۱۶، اولین تلاش برای تجاریسازی آن با شکست مواجه شده بود. جرج کلین (George Klein) و تیم همکارش با حمایتهای شورای تحقیقات ملی کانادا، برنامهای برای کمک به جانبازان و آسیب دیدگان جنگ جهانی دوم راهاندازی کردند و در خلال تحقیقاتشان، اولین صندلی چرخدار برقی جهان را طراحی و تولید نمودند. نکته بسیار جالب اینکه این اختراع، در سال ۱۹۵۶ و توسط شرکت «اورست و جنینگز» که پیش از این ویلچرهای تاشو را به بازار عرضه کرده بودند، تولید انبوه شده و وارد بازار شد.
شاید آخرین تحول بزرگ در تاریخچه توسعه صندلیهای چرخدار را بتوان ایده کنترل ذهنی آنها دانست. جان دونوگو (John Donoghue) موفق به اختراع یک صندلی چرخدار منحصربهفرد شد که میتوانست بیماران با تحرک بسیار محدود را هم به زندگی و فعالیتهای اجتماعی بازگرداند. این افراد معمولاً نمیتوانند به شکل مستقل از ویلچر استفاده نموده و یا آن را با دستهای خود حرکت دهند. دستگاه ابداعی که «BrainGate» نام داشت، در مغز بیمار کاشته شده و به یک کامپیوتر متصل میشد تا بتوان دستورات ذهنی ارسالی از سوی کاربر را به دستگاههای توانبخشی و از جمله صندلیهای چرخدار انتقال دهد.
بسیاری از ما، هم نام ویلچر Wheelchair را شنیدهایم و هم به خوبی میدانیم برای چه کاری مورد استفاده قرار میگیرد.
ویلچر نوعی صندلی چرخ دار , مناسب برای افرادی که دارای ناتوانی های جسمانی و حرکتی هستند ودر زمانهایی که افراد دچار مشکلات همچون ,آسیب های نخاعی ومغزی,انواع بیماریهای نورون حرکتی, فلج مغزی ,بیماری ام اس(MS),ضعف و انعطاف پذیری ضعیف عضلانی,جراحت ,کهولت سن ,معلولین ,عدم توسعه درست ستون فقرات و غیره میباشند, مورد استفاده قرار میگیرد.
ویلچرها دراشکال بسیار متنوعی عرضه می شوند تا نیازهای خاص کاربران خود را برآورده کنند. آنها ممکن است شامل فعالیتهای خاص , و کنترل های شخصی باشند. همانطور که در ویلچرهای برقی دیده میشود , در آن نیروی محرکه توسط باتری ها و موتورهای الکتریکی تامین می شود. صندلی چرخدار دستی , که در آن نیروی محرکه توسط کاربر یا مراقب بیمار یا سرنشینی که ویلچر را با دست هل می دهد ,تامین می شود.
ویلچرها معمولا یا دستی و یا برقی هستند. همانطور که از نام آنها پیداست , صندلیهای چرخدار دستی , حرکت خود را از طریق نیروی بازویی کسب می کنند که از طریق یک مراقب یا همراه بیمار از پشت یا با به حرکت درآوردن چرخها توسط نیروی بازوی خودفرد ایجاد میشود, در حالی که ویلچرهای برقی از باتری قابل شارژ استفاده میکند و از طریق یک جوی استیک نیز کنترل میشوند .
از مزایای ویلچر برقی, سطح آزادی و راحتی است که می توانند به بیماران ارائه دهند. تجهیزاتی مانند ماسکهای تنفسی , کنترلهای سفارشی و موارد دیگر برای ویلچرهای موتوردار وجود دارد و اینها میتوانند به افرادی که ناتوانیهای شدیدتری دارند کمک کنند.
ویلچر برقی نسبت به ویلچر دستی دارای قیمت بالاتری است به دلیل بهره بردن از قطعات الکتریکی پیشرفته آنها, می توانند هزینه تعمیر و نگهداری بیشتری را به خود اختصاص دهند. به دلیل اندازه بزرگ و حجیم ویلچر برقی , قرار دادن این ویلچرها در صندوق وسیله نقلیه , می تواند دشوار باشد.
ویلچرهای دستی بیشتر در دسته صندلی های چرخدار ساده ,قرار می گیرند. آنها محکم و مقرون به صرفه هستند, اما اغلب فاقد نوآوری های مدرنی هستند که مردم دوست دارند.
ویلچر ارتوپدی : این ویلچر , علاوه بر قابلیت های ویلچر ساده ,امکان جداسازی زیردستی و جاپایی را دارد.دارای چهار چرخ بادی و جاپایی با قابلیت تنظیم وقابلیت جداشدن است. جنس بدنه های نوع ویلچرارتوپدی ,از جنس استیل بوده و استحکام لازم برای تحمل وزن تا 130 کیلوگرم را دارد.همه امکانات یک ویلچر معمولی در ویلچر ارتوپدی نیزتعبیه شده است.
ویلچر سی پی : ویلچر CP برای افرادی که دارای فلج مغزی یا بیماران فلج مغزی استفاده میشود. بیمارانی که تعادل در حرکات سر و بدن و پای خود را ندارند. این ویلچر ها با داشتن تکیه گاه سر به کنترل کردن حرکات سر کمک میکند. همچنین داشتن نگهدارنده پا که میتواند حرکات پای بیمار را کنترل کند. این ویلچر ها به صورت تاشو بوده, جاپایی و زیردستی متحرکی دارند و دارای کمربند ایمنی تعبیه شده, است. جای نشیمن این ویلچر ها در دو سایز 38 و 44 برای افراد نوجوان و بزرگسال طراحی شده است.
ویلچر Sport : ویلچرهای ورزشی با ویلچرهای معمولی فرق های زیادی دارند و سبک تر از آنها هستند. و به جهت محکمی ویلچر بصورت تاشو طراحی و تولید نمیشوند .برای استفاده ورزشکاران در مسابقات ورزشی ,طراحی و ساخته شده است و این قابلیت را دارد تا لوازم مورد نیاز فرد دارای معلولیت را , به آن اضافه شود.ارتفاع مناسب ویلچر ورزشی در حالتی که فرد به شکل صاف روی صندلی نشسته باشد, از سر زانو تا پاشنه ی پاهای او در حالتی که راحت روی زمین قرار داشته باشند, اندازه گیری می شود.
ویلچر برانکاردی : همانچانکه از نامش پیداست, قابلیت برانکارد شدن(تبدیل شدن به تخت ) را دارد, از اسامی دیگر ویلچر برانکاردی می توان به ویلچر برانکاردی استیل,ویلچر برانکارد شو,ویلچر تخت شو,ویلچر برانکاردی لگن دار, اشاره کرد.لازم بذکراست, برخی دیگر از انواع ویلچر نظیر ویلچرCPو ویلچر برقی تخت شو نیز این قابلیت را دارند.اما در ویلچرهای برانکاردی که باید در حمام هم استفاده شود, بر خلاف ویلچر های سی پی و برقی تخت شو ضد آب هم هستند.ازنمونه این صندلی چرخ دار میتوان به ویلچر برانکاردی آلومینیومی اشاره کرد.
ویلچر حمام و دستشویی : جنس این ویلچر از نوع استیل ضد زنگ می باشد, به راحتی از چهار چوب های استاندارد استفاده شده برای حمام و دستشویی, عبور می کنند.دارای زیر پایی و زیردستی ثابت , کفی دو تکه مجزا, لگن مستطیل یا گرد کشویی , زیر پایی قابل جدا شدن جهت ورود در آسانسور و سرویس ها , پشتی شکننده می باشد. برخی ازنوع این ویلچر,دارای قابلیت تا شوندگی می باشد.قاب فولادی آبکاری شده با کروم حالت ضدزنگی به آن میبخشد.
ویلچر ام آر آی (NO Magnet) : همان طور که از نام این ویلچر پیداست ، این ویلچر ضد مگنت و ضد مغناطیس می باشد و کارایی زیادی را در رساندن بیمار به اتاق آم آر آی و یا رادیولوژی دارد از این ویلچر در اتاق عمل و اطاق MRI , استخر و مراکز آب درمانی , رادیولوژی استفاده می شود.
ویلچر اطفال : برای استفاده کودکان طراحی و ساخته شده است.ویلچر اطفال معمولاً رنگ بندی جذابی و دارای سایز و ابعاد مختلف بوده , از تکیه گاه و نشیمنی مناسب با فرم بدنی کودکان بهره میبرد . دارای مشخصات فنی مناسب برای کودکان است
ویلچر اطفال یکی از انواع ویلچر دستی بوده است که دارای سایز و ابعاد مختلف می باشد. ویلچر کودک طراحی شده اند و از تکیه گاه و نشیمنگاه متناسب با آناتومی بدن کودکان برخوردار است. دارای مشخصات فنی مناسب بوده و کودکان به راحتی میتوانند از آن استفاده کنند. از ویژگی آن میتوان به قابلیت تاشو و بازشو بودن اشاره کرد . استفاده از آن برای کودکان ایجاد استرس و خستگی نمیکند .زیرا از نشیمنگاه و تکیه گاه راحت وبسیار نرم برخوردار است.
برخی از افراددارای توانایی نیروی بازوی مناسب برای جابجایی هستند, در حالی که برخی دیگر فقط به صورت متناوب می توانند این کار را انجام دهند. برخی از کاربران ویلچر ممکن است از کسی بخواهند که 100 درصد ویلچر خود را هل دهد. اگر می توانید ویلچر خود را به طور مستقل هل دهید و این کاری است که می خواهید انجام دهید, یک ویلچر دستی برای شما مناسب خواهد بود. اگر نمی توانید ویلچر خود را به تنهایی جابجا کنید, ویلچر برقی احتمالا بهترین راه حل برای شما است.
بیماران مختلف نیازهای فیزیکی متفاوتی دارند، به همین دلیل, مهم است که در نظر بگیرید که کدام نوع کار با ویلچر برای شما یا کسی که دوست دارید مناسبتر است. برای کاربرانی که قدرت بالایی در بالاتنه دارند یا فقط از ناحیه کمر به پایین تحرک ندارند, ویلچر دستی می تواند انتخاب خوبی باشد. یک ویلچر دستی می تواند به کاربر کمک کند تا قدرت عضلانی بالایی بدن را حفظ کند و به او اجازه دهد نقش فعالی در تحرک خود داشته باشد.
ویلچرهای دستی را میتوان به یکی از دو روش کار کرد: با کمک مراقبی که از پشت هل میدهد یا بیمار ویلچر را با گرفتن ناحیه چرخ و فشار دادن به سمتی که میخواهد حرکت کند. مانور دادن ویلچرهای دستی سبک وزن هم برای سوار و هم برای مهماندار آسان تر است. ویلچرهای بسیار سبک وزن برای افرادی که تازه از ویلچر استفاده می کنند یا کسانی که به تازگی پس از جراحی یا جراحت بهبود یافته اند توصیه می شود, زیرا به کاربران کمک می کند قدرت خود را آهسته تر و بدون فشار بیش از حد افزایش دهند.
اکثر ویلچرهای دستی استاندارد دارای , موارد ضروری هستند مانند تکیه گاه, صندلی, زیرپایی و چرخ. این صندلی ها قابل حمل تر از مشابه برقی خود هستند و معمولاً قیمت کمتری دارند. آنها همچنین می توانند توسط تعداد زیادی از بیماران مورد استفاده قرار گیرند، که آنها را به ابزارهای ارزشمندی در محیط بیمارستان تبدیل می کند.